Uzbekistan, serce Azji Środkowej i kluczowy punkt na legendarnym Jedwabnym Szlaku, to kraj o fascynującej historii, olśniewającej architekturze i gościnnej kulturze. Położony między rzekami Amu-darią i Syr-darią, graniczy z Kazachstanem, Kirgistanem, Tadżykistanem, Afganistanem i Turkmenistanem, będąc jednym z dwóch podwójnie śródlądowych państw świata. Jego stolicą jest dynamiczny Taszkent, ale duszę kraju najlepiej oddają legendarne miasta Samarkanda, Buchara i Chiwa, których nazwy od wieków rozpalają wyobraźnię podróżników. Uzbekistan zachwyca turkusowymi kopułami meczetów i medres, misternymi mozaikami, gwarem tradycyjnych bazarów i smakami aromatycznej kuchni, oferując niezapomnianą podróż w czasie do epoki wielkich imperiów i karawan kupieckich.

• Uzbekistan to podwójnie śródlądowy kraj w Azji Środkowej, słynący z historycznych miast Jedwabnego Szlaku: Samarkandy, Buchary i Chiwy.
• Architektura kraju zachwyca monumentalnymi meczetami, medresami i mauzoleami zdobionymi turkusowymi kopułami i misternymi mozaikami.
• Stolica kraju, Taszkent, łączy radzieckie dziedzictwo z nowoczesnością, oferując szerokie aleje, piękne stacje metra i orientalne bazary.
• Uzbekistan przechodzi okres dynamicznych reform, otwierając się na turystykę i modernizując infrastrukturę, w tym szybką kolej łączącą główne miasta.
• Kuchnia uzbecka, z narodowym daniem plov na czele, jest bogata, aromatyczna i stanowi ważny element kultury gościnności.
• Kraj jest znany z tradycyjnego rzemiosła, w tym ceramiki (Rishtan), jedwabiu (Margilan), haftów (suzani) i ręcznie tkanych dywanów.
• Od niedawna podróżowanie do Uzbekistanu jest znacznie łatwiejsze dzięki liberalizacji przepisów wizowych dla wielu krajów, w tym Polski.

Uzbekistan: Klejnot Jedwabnego Szlaku – od Registanu po mury Chiwy

Uzbekistan to kraj, który przenosi podróżnika w sam środek orientalnej baśni. Jego nazwa przywołuje obrazy legendarnych miast Jedwabnego Szlaku, które przez wieki były tyglami kultur, nauki i handlu. Samarkanda z majestatycznym Registanem, święta Buchara z labiryntem wąskich uliczek i starożytną twierdzą Ark, oraz bajkowa Chiwa, zamknięta w glinianych murach Ichan Kala – te miejsca stanowią żywe muzea historii, zachwycając architektonicznym przepychem i atmosferą minionych epok. Jednak Uzbekistan to nie tylko zabytki. To również kraj o niezwykle gościnnych mieszkańcach, których kultura mehmondo'stlik (gościnności) sprawia, że każdy czuje się tu mile widziany. To kraj kontrastów, gdzie surowe krajobrazy pustyni Kyzył-kum spotykają się z żyznymi oazami i dolinami rzecznymi, a nowoczesna stolica Taszkent sąsiaduje z tradycyjnymi wioskami rzemieślników w Dolinie Fergańskiej. Dzięki znacznym reformom i otwarciu na świat w ostatnich latach, Uzbekistan stał się jednym z najbardziej fascynujących i dostępnych kierunków turystycznych w Azji Środkowej, oferując podróż pełną kolorów, smaków, zapachów i niezapomnianych wrażeń historyczno-kulturowych.

Historia i teraźniejszość Uzbekistanu

Historia Uzbekistanu – od Sogdiany po imperium Timura i chanaty

Ziemie dzisiejszego Uzbekistanu były kolebką jednych z najstarszych cywilizacji Azji Środkowej. W starożytności rozwijały się tu krainy Baktrii, Chorezmu i Sogdiany, których miasta, jak Samarkanda czy Buchara, były ważnymi ośrodkami handlowymi i kulturalnymi na Jedwabnym Szlaku. Region ten znalazł się pod panowaniem imperiów perskich Achemenidów, został podbity przez Aleksandra Wielkiego, a następnie był częścią państw Greko-Baktryjskiego i Kuszanów. W VIII wieku Arabowie przynieśli na te tereny islam, który stał się dominującą religią. Okres panowania perskiej dynastii Samanidów (IX-X w.) ze stolicą w Bucharze uważany jest za złoty wiek nauki i kultury regionu (m.in. działalność Awicenny i Al-Biruniego). Następnie władzę przejmowały kolejne dynastie tureckie (Karakhanidzi, Ghaznawidzi, Seldżucy) i Chorezmijczycy. W XIII wieku region został spustoszony przez najazd mongolski Czyngis-chana. Odrodzenie przyszło w XIV wieku pod rządami Timura (Tamerlana), który uczynił Samarkandę stolicą swojego rozległego imperium, przekształcając ją w jedno z najwspanialszych miast świata. Jego wnuk, Uług Beg, był wybitnym astronomem i mecenasem nauki. Po upadku Timurydów, na początku XVI wieku, na tereny te przybyli koczowniczy Uzbecy pod wodzą Szejbanidów, którzy założyli własne państwa. W późniejszym okresie wykrystalizowały się trzy główne chanaty uzbeckie: Bucharski (później emirat), Chiwański i Kokandzki, które rywalizowały ze sobą i prowadziły handel (w tym niewolnikami) wzdłuż Jedwabnego Szlaku. W drugiej połowie XIX wieku wszystkie trzy chanaty zostały podbite lub uzależnione przez Imperium Rosyjskie. Po rewolucji bolszewickiej i okresie walk, w 1924 roku utworzono Uzbecką Socjalistyczną Republikę Radziecką w składzie ZSRR. Okres radziecki przyniósł industrializację, rozwój infrastruktury, ale też narzucenie gospodarki opartej na monokulturze bawełny (co doprowadziło do katastrofy ekologicznej Morza Aralskiego), rusyfikację i represje polityczne. Uzbekistan ogłosił niepodległość 31 sierpnia 1991 roku, po rozpadzie Związku Radzieckiego. Przez pierwsze ćwierćwiecze niepodległości krajem rządził autorytarnie prezydent Islam Karimov.

Uzbekistan obecnie – droga reform i otwarcia na świat

Po śmierci Islama Karimova w 2016 roku, władzę objął Shavkat Mirziyoyev, który zainicjował okres znaczących reform i większego otwarcia Uzbekistanu na świat. Nowy prezydent podjął kroki w kierunku liberalizacji gospodarki, poprawy klimatu inwestycyjnego, reformy systemu sądownictwa i administracji publicznej oraz normalizacji stosunków z sąsiadami w Azji Środkowej. Jednym z najbardziej widocznych efektów tych zmian jest znaczące ułatwienie wjazdu dla turystów z wielu krajów (w tym Polski) poprzez wprowadzenie ruchu bezwizowego lub uproszczonej procedury wiz elektronicznych. Spowodowało to dynamiczny rozwój sektora turystycznego. Uzbekistan aktywnie dąży do modernizacji infrastruktury, czego przykładem jest budowa sieci szybkiej kolei "Afrosiyob" łączącej główne miasta turystyczne. Kraj wciąż jednak zmaga się z licznymi wyzwaniami: koniecznością dalszej dywersyfikacji gospodarki (zmniejszenia zależności od eksportu surowców i bawełny), problemami ekologicznymi związanymi z wysychaniem Morza Aralskiego, kwestiami dotyczącymi praw człowieka i wolności mediów (pomimo poprawy sytuacji, wciąż istnieją obawy) oraz zapewnieniem stabilnego rozwoju i poprawy poziomu życia obywateli. Uzbekistan odgrywa coraz ważniejszą rolę jako regionalny lider w Azji Środkowej, angażując się w inicjatywy współpracy gospodarczej i bezpieczeństwa. Kraj z optymizmem patrzy w przyszłość, starając się łączyć swoje bogate dziedzictwo historyczne z dążeniem do nowoczesności i integracji ze społecznością międzynarodową.

Wakacje w Uzbekistanie

Wakacje w Uzbekistanie to przede wszystkim fascynująca podróż śladami historii i kultury Jedwabnego Szlaku. Dzięki znacznemu otwarciu kraju na turystykę w ostatnich latach, stał się on kierunkiem dostępnym, bezpiecznym i oferującym dobrą infrastrukturę, zwłaszcza w głównych ośrodkach turystycznych.

Zakwaterowanie w Uzbekistanie

Baza noclegowa w Uzbekistanie dynamicznie się rozwija i oferuje szeroki wybór opcji na każdą kieszeń.

• Hotele międzynarodowych sieci: W Taszkencie można znaleźć kilka hoteli znanych międzynarodowych marek (np. Hyatt Regency, Hilton, Radisson Blu), oferujących najwyższy standard usług.
• Hotele lokalne: W całym kraju istnieje wiele hoteli lokalnych, często o standardzie 3-4 gwiazdek, oferujących komfortowe pokoje, restauracje i podstawowe udogodnienia.
• Boutique Hotele: Szczególnie popularne w historycznych centrach Samarkandy, Buchary i Chiwy. Są to często pięknie odrestaurowane tradycyjne domy lub medresy, przekształcone w klimatyczne hotele z dziedzińcami, oferujące niepowtarzalną atmosferę. Standard może być różny, od luksusowego po prostszy.
• Pensjonaty (Guesthouses): Rodzinne pensjonaty są coraz bardziej popularne, zwłaszcza w Bucharze i Chiwie. Oferują możliwość bliższego kontaktu z lokalną kulturą i gościnnością, często serwując domowe posiłki. Standard jest zazwyczaj prosty, ale czysty i przyjazny.
• Hostele: W głównych miastach turystycznych (Taszkent, Samarkanda, Buchara, Chiwa) powstało wiele hosteli skierowanych do backpackerów, oferujących tanie noclegi w pokojach wieloosobowych i prywatnych.
• Obozy jurtowe: W rejonie pustyni Kyzył-kum, zwłaszcza nad jeziorem Aydarkul, można znaleźć obozy oferujące nocleg w tradycyjnych jurtach koczowników – ciekawe doświadczenie kulturowe.

Koszty wyżywienia w Uzbekistanie

Uzbekistan jest krajem bardzo przystępnym cenowo pod względem wyżywienia.

• Lokalne restauracje (chaikhana, osh markazi, kafe): Serwują tradycyjne dania (plov, szaszłyki, zupy, sałatki) w bardzo niskich cenach. Pełny, sycący posiłek można zjeść za równowartość kilku dolarów.
• Jedzenie uliczne: Popularne są zwłaszcza samsy (pieczone pierożki) i szaszłyki sprzedawane na ulicach i bazarach – tania i smaczna opcja.
• Restauracje turystyczne: W historycznych centrach miast znajduje się wiele restauracji skierowanych do turystów, oferujących zarówno kuchnię uzbecką, jak i międzynarodową. Ceny są tu wyższe, ale wciąż bardzo rozsądne w porównaniu do standardów europejskich.
• Restauracje hotelowe i ekskluzywne: W Taszkencie i w droższych hotelach można znaleźć restauracje oferujące wykwintną kuchnię i wyższe ceny.
• Napoje: Herbata (zielona lub czarna) jest bardzo tania i wszechobecna. Napoje bezalkoholowe i lokalne piwo są również niedrogie. Oficjalną walutą jest Sum Uzbekistański (UZS). W miastach powszechnie dostępne są bankomaty, a płatności kartą stają się coraz bardziej popularne w hotelach, restauracjach i większych sklepach. Warto jednak mieć przy sobie gotówkę, zwłaszcza na bazarach i w mniejszych miejscowościach.

Co przywieźć z Uzbekistanu?

Uzbekistan to raj dla miłośników pięknego rzemiosła i unikalnych pamiątek. Będąc na miejscu, warto zwrócić uwagę na:

• Ceramikę: Słynna niebiesko-turkusowa ceramika z Rishtanu w Dolinie Fergańskiej, a także charakterystyczne wzory z Gijduvanu (koło Buchary) i Chiwy. Dostępne są talerze, misy, czarki, kafelki i figurki.
• Jedwab: Uzbekistan ma długą tradycję produkcji jedwabiu. W Margilanie (Dolina Fergańska) można odwiedzić fabryki i kupić piękne tkaniny ikat (adras, atlas), szale, apaszki czy gotowe ubrania.
• Suzani: Duże, ręcznie haftowane tkaniny dekoracyjne (behängen, narzuty) o bogatych, kolorowych wzorach kwiatowych i geometrycznych. Piękna i cenna pamiątka.
• Dywany: Ręcznie tkane dywany z wełny lub jedwabiu, reprezentujące różne szkoły regionalne (np. bucharskie, samarkandzkie).
• Rzeźby w drewnie: Misternie rzeźbione szkatułki, podstawki pod Koran (laukh), kolumny, ramy luster.
• Tubeteika (Do'ppi): Tradycyjna czapka męska (lub damska), której kształt i wzór różnią się w zależności od regionu. Najbardziej znana jest czarna, kwadratowa tubeteika z białym haftem.
• Malarstwo miniaturowe: Delikatne, ręcznie malowane miniatury na papierze lub jedwabiu, często przedstawiające sceny historyczne lub z życia codziennego.
• Wyroby metalowe: Ręcznie kute i zdobione tace, dzbany, noże z miedzi, mosiądzu lub stali. Najlepszym miejscem do zakupu pamiątek są tradycyjne bazary (np. Czorsu w Taszkencie, Siab w Samarkandzie) oraz liczne sklepy i warsztaty rzemieślnicze w historycznych centrach miast.

Możliwości spędzania wolnego czasu

Uzbekistan oferuje przede wszystkim bogactwo atrakcji kulturowych i historycznych, ale także możliwości aktywnego wypoczynku i relaksu.

• Odkrywanie miast Jedwabnego Szlaku: Główną atrakcją jest zwiedzanie Samarkandy, Buchary i Chiwy – podziwianie zapierającej dech w piersiach architektury meczetów, medres, mauzoleów i pałaców, spacerowanie po historycznych centrach wpisanych na listę UNESCO.
• Zakupy na bazarach: Wizyta na tradycyjnym wschodnim bazarze (np. Czorsu w Taszkencie, Siab w Samarkandzie, bazar w Bucharze) to niezapomniane doświadczenie – feeria barw, zapachów i dźwięków, okazja do zakupu pamiątek, przypraw, owoców i lokalnych przysmaków.
• Relaks w czajchanach: Odpoczynek w tradycyjnej herbaciarni (czajchana), picie zielonej herbaty i obserwowanie lokalnego życia.
• Degustacja kuchni uzbeckiej: Próbowanie różnorodnych dań lokalnej kuchni, zwłaszcza słynnego plova w różnych regionalnych odmianach.
• Podróżowanie szybką koleją: Komfortowe i szybkie przemieszczanie się między Taszkentem, Samarkandą i Bucharą nowoczesnymi pociągami "Afrosiyob".
• Doświadczenia pustynne: Wycieczka na pustynię Kyzył-kum, nocleg w tradycyjnym obozie jurtowym nad jeziorem Aydarkul, przejażdżka na wielbłądzie.
• Aktywny wypoczynek w górach: Trekking lub jazda konna w górach Chimgan niedaleko Taszkentu, a zimą możliwość jazdy na nartach w tamtejszych ośrodkach.
• Odwiedzanie warsztatów rzemieślniczych: Wizyty w centrach rzemiosła, np. w Margilanie (jedwab), Rishtanie (ceramika) czy Gijduvanie (ceramika), możliwość obserwacji procesu produkcji i zakupu wyrobów bezpośrednio od twórców.
• Zwiedzanie muzeów: Odkrywanie bogatych zbiorów muzealnych, np. Muzeum Historii Uzbekistanu w Taszkencie czy unikalnego Muzeum Sztuki im. Sawickiego w Nukusie (kolekcja rosyjskiej awangardy).
• Odkrywanie Taszkentu: Zwiedzanie nowoczesnej stolicy, w tym pięknych, zdobionych stacji metra.

Dla seniorów – komfortowe odkrywanie skarbów Jedwabnego Szlaku Uzbekistan jest coraz bardziej przyjazny dla seniorów. Rozwinięta sieć szybkiej kolei między głównymi miastami, rosnąca liczba komfortowych hoteli oraz możliwość zorganizowania prywatnego transportu sprawiają, że podróżowanie jest wygodne. Skupienie na łatwo dostępnych atrakcjach kulturowych w Samarkandzie, Bucharze i Chiwie pozwala na fascynującą podróż bez nadmiernego wysiłku fizycznego.

Dla szukających relaksu – chwila wytchnienia w orientalnej scenerii Choć Uzbekistan kojarzy się głównie z intensywnym zwiedzaniem, można tu znaleźć chwile relaksu. Atmosferyczne dziedzińce butikowych hoteli, spokojne popołudnia w tradycyjnych czajchanach przy filiżance herbaty, czy pobyt w hotelu z basenem lub spa (głównie w Taszkencie) pozwalają na odpoczynek w orientalnym otoczeniu.

Dla rodzin z dziećmi – bajkowa podróż w czasie Monumentalna architektura Samarkandy, Buchary czy Chiwy może pobudzić wyobraźnię dzieci, przenosząc je w świat baśni z tysiąca i jednej nocy. Podróżowanie pociągami jest wygodne i atrakcyjne dla najmłodszych. Kraj jest uważany za bezpieczny, a mieszkańcy są przyjaźnie nastawieni do rodzin. Warto jednak dostosować tempo zwiedzania do możliwości dzieci.

Dla podróżujących budżetowo – Azja Centralna na wyciągnięcie ręki Uzbekistan jest jednym z najbardziej przystępnych cenowo kierunków w Azji Środkowej dla backpackerów. Rozwinięta sieć hosteli, bardzo tanie jedzenie (zwłaszcza lokalne i uliczne) oraz możliwość korzystania z niedrogiego transportu publicznego (pociągi, autobusy, shared taxi) sprawiają, że podróżowanie z ograniczonym budżetem jest tu stosunkowo łatwe i przyjemne.

Wycieczki w Uzbekistanie

Wycieczki lokalne

W Uzbekistanie popularne są zarówno krótkie wycieczki obejmujące zwiedzanie poszczególnych miast z lokalnym przewodnikiem, jak i kilkudniowe pakiety obejmujące transport i zwiedzanie kilku głównych ośrodków Jedwabnego Szlaku.

• Samarkanda - Serce Jedwabnego Szlaku

  • Skąd: Wycieczka realizowana podczas pobytu w Samarkandzie.
  • Czas trwania: 1-2 dni | Cena: Orientacyjnie 30-60 USD za dzień usług przewodnika (plus koszty biletów wstępu).
  • Opis wycieczki: Kompleksowe zwiedzanie jednego z najstarszych i najważniejszych miast Azji Środkowej. Program obowiązkowo obejmuje Plac Registan (z medresami Uług Bega, Szir Dar i Tilla Kari), meczet Bibi-Chanym (niegdyś największy w świecie islamu), nekropolię Szach-i-Zinda (aleję mauzoleów), mauzoleum Gur-e-Amir (miejsce spoczynku Timura), pozostałości obserwatorium Uług Bega oraz wizytę na gwarnym bazarze Siab.

• Buchara - Święte miasto islamu

  • Skąd: Wycieczka realizowana podczas pobytu w Bucharze.
  • Czas trwania: 1-2 dni | Cena: Orientacyjnie 30-60 USD za dzień usług przewodnika (plus koszty biletów wstępu).
  • Opis wycieczki: Spacer po labiryncie uliczek historycznego centrum Buchary (UNESCO). Zwiedzanie majestatycznego kompleksu Poi Kaljan (z charakterystycznym minaretem Kaljan, meczetem i medresą Mir-i Arab), centralnego placu Lyabi-Hauz z sadzawką i otaczającymi go budynkami, potężnej twierdzy Ark (dawnej siedziby emirów), najstarszego w Azji Środkowej mauzoleum Samanidów oraz unikalnego meczetu Magok-i Attori i miniaturowego kompleksu Czor Minor.

• Chiwa - Muzeum na wolnym powietrzu

  • Skąd: Wycieczka realizowana podczas pobytu w Chiwie, głównie w obrębie Iczan Kala.
  • Czas trwania: 1 dzień | Cena: Orientacyjnie 25-50 USD za usługi przewodnika (plus bilet wstępu obejmujący większość obiektów w Iczan Kala).
  • Opis wycieczki: Zwiedzanie Iczan Kala – wewnętrznego, otoczonego potężnymi glinianymi murami miasta Chiwy, które zachowało swój średniowieczny charakter i jest wpisane na listę UNESCO. Spacer po wąskich uliczkach pozwala odkryć liczne medresy (np. Muhammad Amin Khan, Muhammad Rahim Khan), meczety (w tym unikalny meczet Juma z 213 drewnianymi kolumnami), minarety (symbol miasta – niedokończony Kalta Minor, najwyższy Islam Khodja), pałace władców (Kunya Ark, Tosh Hovli) oraz mauzolea (najważniejsze Pahlawana Mahmuda).

• Taszkent - Nowoczesna stolica z orientalną duszą

  • Skąd: Wycieczka realizowana podczas pobytu w Taszkencie.
  • Czas trwania: 1 dzień | Cena: Orientacyjnie 30-50 USD za usługi przewodnika.
  • Opis wycieczki: Poznawanie stolicy Uzbekistanu, która jest mieszanką radzieckiej monumentalnej architektury, nowoczesnych budowli i tradycyjnych dzielnic. Program często obejmuje wizytę na Placu Niepodległości (Mustaqillik Maydoni), Placu Amira Timura, w kompleksie religijnym Hazrat Imam (gdzie przechowywany jest bezcenny Koran Osmana), przejazd pięknie zdobionymi stacjami taszkienckiego metra oraz obowiązkową wizytę na ogromnym, tętniącym życiem bazarze Czorsu.
• Jezioro Aydarkul i obóz jurtowy na pustyni Kyzył-kum
  • Skąd: Wycieczka organizowana najczęściej z Buchary lub Samarkandy (wymaga dłuższego dojazdu samochodem).
  • Czas trwania: Zazwyczaj 2 dni / 1 noc | Cena: Orientacyjnie 100-150 USD od osoby (obejmuje transport, nocleg w jurcie, pełne wyżywienie, często krótką przejażdżkę na wielbłądzie).
  • Opis wycieczki: Wyjazd w głąb pustyni Kyzył-kum do obozu jurtowego położonego niedaleko malowniczego (choć sztucznego) jeziora Aydarkul. Okazja do poznania tradycyjnego stylu życia nomadów, spędzenia nocy w jurcie pod rozgwieżdżonym pustynnym niebem, spróbowania lokalnej kuchni, przejażdżki na wielbłądzie oraz (w ciepłych miesiącach) kąpieli w jeziorze.

Uzbekistan to kraj, który zachwyci szerokie grono podróżników. Jest to absolutny "must see" dla wszystkich miłośników historii, zwłaszcza zainteresowanych Jedwabnym Szlakiem, imperium Timura czy dziejami Azji Środkowej. Pasjonaci architektury będą oniemieli na widok majestatycznych meczetów, medres i mauzoleów zdobionych turkusowymi kopułami i kunsztownymi mozaikami. Fotografowie znajdą tu nieskończoną ilość inspiracji w detalach architektonicznych, kolorach bazarów, krajobrazach i portretach ludzi. Entuzjaści kultury docenią możliwość poznania tradycyjnego rzemiosła, muzyki, tańca i słynnej uzbeckiej gościnności. Smakosze odkryją bogactwo lokalnej kuchni. Dzięki poprawie infrastruktury i łatwości podróżowania (zwłaszcza pociągami), kraj ten jest również atrakcyjny dla seniorów i rodzin z dziećmi. Rosnąca sieć hosteli i przystępne ceny czynią go także doskonałym celem dla backpackerów.

Dla fotografów – turkusowe kopuły i gwarne bazary Uzbekistan to raj dla fotografów. Ikoniczne widoki Placu Registan w Samarkandzie o wschodzie i zachodzie słońca, labirynt uliczek i gliniane mury Chiwy, majestatyczne minarety Buchary, detale mozaik i rzeźbionego drewna, feeria barw na bazarach, kolorowe stroje, tradycyjne rzemiosło i wyraziste twarze mieszkańców – wszystko to składa się na niezwykle fotogeniczny obraz kraju.

Dla historyków – śladami Timura i Jedwabnego Szlaku To serce historycznego Jedwabnego Szlaku. Samarkanda – stolica imperium Timura, Buchara – święte miasto islamu i centrum nauki, Chiwa – doskonale zachowane miasto-oaza chanatu chiwańskiego, Shahrisabz – miejsce urodzenia Timura. Liczne muzea i stanowiska archeologiczne (jak Afrasiab w Samarkandzie) pozwalają zgłębić bogatą i złożoną historię regionu.

Dla przyrodników – góry, pustynie i jeziora Choć główny nacisk kładziony jest na kulturę, Uzbekistan oferuje też ciekawe miejsca dla miłośników przyrody. Góry w rejonie Chimganu (część zachodniego Tien Szanu) nadają się do trekkingu. Pustynia Kyzył-kum oferuje surowe krajobrazy i możliwość obserwacji życia w ekstremalnych warunkach. Jezioro Aydarkul przyciąga ptactwo wodne. Tragedia ekologiczna Morza Aralskiego i powstałe tam cmentarzysko statków w Moynaq to poruszające miejsce dla zainteresowanych wpływem człowieka na środowisko.

Dla narciarzy – zimowe szusowanie w Azji Centralnej W górach Chimgan i Beldersay, położonych niedaleko Taszkentu, znajdują się ośrodki narciarskie. Choć nie mogą konkurować z Alpami, oferują możliwość jazdy na nartach i snowboardzie od grudnia do marca, stanowiąc ciekawą alternatywę dla osób odwiedzających Uzbekistan zimą.

Dla aktywnych – trekking w górach Tien Szan Region Gór Chimgan oferuje trasy trekkingowe o różnym stopniu trudności, od łatwych spacerów po dolinach po bardziej wymagające wejścia na szczyty. Popularne są wędrówki do Kanionu Gulkam. Możliwe są również wycieczki konne. Aktywności na pustyni obejmują głównie przejażdżki na wielbłądach.

Dla pielgrzymów – duchowe centra Uzbekistanu Uzbekistan jest ważnym miejscem dla muzułmanów, zwłaszcza sufich. W kraju znajdują się grobowce i kompleksy poświęcone wielkim postaciom islamu, takim jak Imam al-Buchari (jeden z najważniejszych uczonych hadisów – kompleks pod Samarkandą), Bahauddin Nakszbandi (założyciel wpływowego bractwa sufickiego – kompleks pod Bucharą) czy Pahlawan Mahmud (patron Chiwy). Nekropolia Szach-i-Zinda w Samarkandzie również jest ważnym miejscem pielgrzymkowym. Miasto Buchara nosi zaszczytny tytuł "Buchara Sharif" (Szlachetna Buchara).

Kuchnia Uzbekistanu

Kuchnia uzbecka jest sercem kultury tego kraju – gościnność wyraża się tu przede wszystkim poprzez wspólne biesiadowanie przy suto zastawionym stole. Jest to kuchnia sycąca, aromatyczna, oparta na mięsie (głównie baranina i wołowina), ryżu, warzywach (marchew, cebula, pomidory, rzepa) i produktach mącznych. Kluczową rolę odgrywają przyprawy (kumin, kolendra, berberys) oraz świeże zioła.

Dania kuchni Uzbekistanu

• Plov (Osh) - Absolutny król uzbeckiej kuchni, danie narodowe wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Istnieje ponad sto regionalnych odmian plova, ale podstawą jest zawsze ryż (często specjalne odmiany jak 'devzira', 'lazar' czy 'alanga') gotowany w żeliwnym kotle (kazan) na oleju (tradycyjnie bawełnianym lub lnianym) z dużymi kawałkami mięsa (baranina lub wołowina), żółtą i czerwoną marchwią pokrojoną w słupki oraz cebulą. Popularne dodatki to ciecierzyca, rodzynki, całe główki czosnku, berberys czy przepiórcze jajka. Plov tradycyjnie jada się rękami, choć turyści zwykle używają sztućców. Składniki (wersja podstawowa): - ryż, - mięso (baranina/wołowina), - marchew (żółta i czerwona), - cebula, - olej roślinny, - przyprawy (kumin/zira, sól, czasem berberys, kolendra).
• Shashlik (Kebab) - Drugie po plovie najpopularniejsze danie. Soczyste kawałki marynowanego mięsa (baranina, wołowina, kurczak, mielone - lula kebab, wątróbka, czasem ryba) nadziane na długie metalowe szpady i pieczone nad rozżarzonymi węglami. Często między kawałki mięsa nadziewa się kawałki tłuszczu z ogona owcy (kurdiuk), który wytapiając się nadaje mięsu smak i soczystość. Podawany zazwyczaj z pokrojoną w krążki cebulą skropioną octem i świeżym chlebem non.
• Lagman - Pożywne danie z ręcznie robionego, grubego makaronu jajecznego. Występuje w dwóch głównych wariantach: jako gęsty gulasz (kovurma lagman), gdzie makaron jest smażony lub podawany osobno i polewany sosem z mięsa, papryki, pomidorów, cebuli, czosnku i innych warzyw, lub jako bogata, aromatyczna zupa (shurpa lagman) z tymi samymi składnikami.
• Manty - Duże pierogi w kształcie sakiewek, gotowane na parze w specjalnym garnku (mantyshnitsa). Nadzienie składa się najczęściej z drobno posiekanego lub mielonego mięsa (tradycyjnie baraniny z dużą ilością tłuszczu dla soczystości) i drobno posiekanej cebuli. Podawane często z kwaśną śmietaną (smetana), jogurtem (katyk) lub sosem pomidorowym. Popularna jest też wersja z dynią (oshkovok manty).
• Samsa (Somsa) - Chrupiące, złociste pierożki pieczone tradycyjnie w glinianym piecu tandyr (przyklejane do jego ścianek). Ciasto może być kruche, francuskie lub drożdżowe. Najpopularniejsze nadzienie to drobno krojone mięso (baranina lub wołowina) z cebulą i tłuszczem, ale równie popularne są samsy z dynią, ziemniakami, szpinakiem lub innymi ziołami. Doskonała przekąska sprzedawana na każdym rogu.
• Shurpa (Szurpa) - Aromatyczna, klarowna lub lekko zagęszczona zupa gotowana na bazie mięsa, zazwyczaj baraniny na kości. Zawiera duże kawałki warzyw, takich jak ziemniaki, marchew, cebula, pomidory, papryka, rzepa. Jest pożywna i rozgrzewająca. Wyróżnia się różne rodzaje, np. kovurma shurpa (z podsmażonymi składnikami) czy kaynatma shurpa (gotowana).
• Non (Lepioszka) - Podstawa uzbeckiego stołu i symbol kultury. Okrągły, płaski chleb pieczony w piecu tandyr. Ma charakterystyczną, często błyszczącą skórkę zdobioną wzorami za pomocą specjalnego stempla (chekich) i miękki, gąbczasty środek. Każdy region ma swój specyficzny rodzaj chleba (np. samarkandzki non jest ciężki i zbity, taszkiencki bardziej puszysty). Chleb traktowany jest z wielkim szacunkiem, nigdy nie kładzie się go do góry spodem i zawsze łamie rękami.
• Dimlama - Potrawa jednogarnkowa, rodzaj wolno gotowanego gulaszu. Na dnie dużego garnka (kazan) układa się warstwami mięso (baranina lub wołowina), a następnie różne warzywa: ziemniaki, marchew, cebulę, kapustę, pomidory, paprykę, bakłażany, czosnek, zioła. Całość dusi się powoli we własnym soku pod szczelnym przykryciem przez kilka godzin, aż składniki staną się miękkie i przenikną swoimi smakami.

Do posiłków często podaje się świeże sałatki, np. achichuk (prosta sałatka z cienko pokrojonych pomidorów, cebuli i ostrej papryki). Najpopularniejszym napojem jest herbata, głównie zielona (kok choy), ale pija się też czarną (kora choy). Picie herbaty w tradycyjnych herbaciarniach (choyxona) jest ważnym elementem życia społecznego.

Pogoda w Uzbekistanie

Uzbekistan charakteryzuje się klimatem skrajnie kontynentalnym, co oznacza duże różnice temperatur między latem a zimą oraz między dniem a nocą. Klimat jest również bardzo suchy, z niewielką ilością opadów, występujących głównie zimą i wiosną.

• Niziny i pustynie (większość kraju, w tym Buchara, Chiwa, Nukus): Regiony te doświadczają najbardziej ekstremalnych warunków. Lata (od czerwca do sierpnia) są bardzo gorące i suche. Temperatury w ciągu dnia regularnie przekraczają $40^{\circ}C$, a na pustyni Kyzył-kum mogą być jeszcze wyższe. Zimy (od grudnia do lutego) są mroźne, ze średnimi temperaturami w dzień oscylującymi wokół zera lub lekko poniżej, a w nocy spadającymi znacznie poniżej zera (zwłaszcza na północy w Karakalpakstanie). Wiosna (kwiecień-maj) i jesień (wrzesień-październik) to okresy przejściowe z najbardziej umiarkowanymi i przyjemnymi temperaturami.

• Regiony podgórskie i Dolina Fergańska (Taszkent, Samarkanda, Fergana): Klimat jest tu nieco łagodniejszy niż na pustyni, ale wciąż wyraźnie kontynentalny. Lata są gorące i suche, choć temperatury mogą być o kilka stopni niższe niż w Chiwie czy Bucharze (zwykle $30-38^{\circ}C$). Zimy są chłodne, z temperaturami często spadającymi poniżej zera i możliwymi opadami śniegu. Wiosna i jesień oferują przyjemne temperatury i zazwyczaj słoneczną pogodę.

• Góry (Region Taszkentu - Chimgan, granice z Kirgistanem i Tadżykistanem): W górach panuje klimat górski, znacznie chłodniejszy niż na nizinach. Lata są ciepłe i słoneczne w dolinach i na niższych stokach, ale na większych wysokościach temperatury są umiarkowane. Zimy są mroźne i śnieżne, stwarzając warunki do uprawiania sportów zimowych w ośrodkach narciarskich takich jak Chimgan czy Beldersay.

Kiedy odwiedzić Uzbekistanu

Najlepszym czasem na podróż do Uzbekistanu są wiosna i jesień, kiedy panują najbardziej sprzyjające warunki pogodowe do zwiedzania.

• Wiosna (koniec marca - początek czerwca): Powszechnie uważana za idealny czas na wizytę. Temperatury są bardzo przyjemne, zazwyczaj w zakresie $20-30^{\circ}C$. Przyroda budzi się do życia, kwitną drzewa owocowe i kwiaty (zwłaszcza w górach i dolinach). Dni są długie i przeważnie słoneczne, choć mogą zdarzyć się krótkotrwałe opady deszczu. To doskonały okres na zwiedzanie historycznych miast, trekking w górach (na niższych wysokościach) i podziwianie krajobrazów. W marcu (ok. 21.03) obchodzone jest święto Navruz (perski Nowy Rok), co wiąże się z licznymi festynami i tradycyjnymi potrawami.

• Lato (koniec czerwca - sierpień): Jest to okres bardzo wysokich temperatur i intensywnego nasłonecznienia. W ciągu dnia termometry regularnie wskazują powyżej $35^{\circ}C$, a w miastach takich jak Buchara czy Chiwa często przekraczają $40^{\circ}C$. Zwiedzanie w takich warunkach, zwłaszcza w południe, może być bardzo męczące. Podróż jest możliwa dla osób dobrze znoszących upały, ale wymaga odpowiedniego przygotowania (ochrona przed słońcem, nawadnianie, planowanie zwiedzania na wczesne poranki i późne popołudnia). Jest to dobry czas na wyjazdy w wysokie góry, gdzie temperatury są niższe.

• Jesień (wrzesień - początek listopada): Drugi doskonały okres na podróż do Uzbekistanu. Upały mijają, a temperatury stają się ponownie bardzo przyjemne, podobne do wiosennych ($20-30^{\circ}C$ we wrześniu/październiku, chłodniej w listopadzie). Niebo jest zazwyczaj bezchmurne, a powietrze suche. To czas zbiorów owoców i warzyw, więc bazary są szczególnie obfite i kolorowe. Idealny czas na zwiedzanie miast, podróżowanie po kraju i aktywności na świeżym powietrzu.

• Zima (koniec listopada - początek marca): Jest zimno, zwłaszcza w styczniu i lutym. Średnie temperatury w dzień oscylują wokół zera lub kilku stopni powyżej, ale w nocy często spadają poniżej zera. Możliwe są opady deszczu lub śniegu, szczególnie w Taszkencie i Samarkandzie. Dni są krótkie. Zaletą podróżowania zimą jest znacznie mniejsza liczba turystów i potencjalnie niższe ceny. Podróż jest możliwa dla osób lubiących chłodniejszą pogodę lub zainteresowanych jazdą na nartach w górach Chimgan. Należy zabrać ciepłą odzież.

Transport w Uzbekistanie

Jak dojechać/dolecieć z Polski

• Samolot: Najwygodniejszym i najczęściej wybieranym sposobem dotarcia do Uzbekistanu z Polski jest samolot. Główne międzynarodowe lotnisko znajduje się w stolicy, Taszkencie (TAS). Inne lotniska obsługujące połączenia międzynarodowe to Samarkanda (SKD), Buchara (BHK) i Urgench (UGC) (obsługujące Chiwę).
• Połączenia:
  • Bezpośrednie: Polskie Linie Lotnicze LOT oferują bezpośrednie połączenia z Warszawy (WAW) do Taszkentu (TAS) (stan na kwiecień 2025 - warto sprawdzić aktualny rozkład). Jest to najszybsza opcja.
  • Z przesiadką: Dostępnych jest wiele połączeń z jedną przesiadką, m.in. przez:
    • Stambuł (Turkish Airlines - bardzo popularna opcja z dobrą siatką połączeń do Taszkentu, Samarkandy, Buchary, Urgenczu).
    • Dubaj (Flydubai).
    • Frankfurt, Monachium (Lufthansa, Uzbekistan Airways).
    • Ryga (airBaltic, Uzbekistan Airways).
    • Inne huby europejskie lub na Bliskim Wschodzie.
• Należy porównać ceny i rozkłady, gdyż dostępność i częstotliwość lotów mogą się zmieniać.

Informacje wjazdowe

• Paszport: Wymagany jest paszport ważny co najmniej 6 miesięcy od daty planowanego wjazdu do Uzbekistanu.
• Wiza: Dzięki znaczącej liberalizacji przepisów w ostatnich latach, obywatele Polski (oraz wielu innych krajów Unii Europejskiej i świata) są zwolnieni z obowiązku wizowego przy wjazdach do Uzbekistanu w celach turystycznych na okres do 30 dni (stan na kwiecień 2025).
• Ważne: Pomimo ruchu bezwizowego, zawsze przed podróżą zaleca się sprawdzenie aktualnych przepisów wjazdowych na oficjalnej stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych Uzbekistanu lub w najbliższej ambasadzie/konsulacie, gdyż zasady mogą ulec zmianie. W przypadku pobytów dłuższych niż 30 dni lub podróży w innym celu (np. praca, studia) konieczne jest uzyskanie odpowiedniej wizy.
• Rejestracja (Propiska): Formalnie istnieje obowiązek rejestracji pobytu cudzoziemców w ciągu 72 godzin od przybycia. W praktyce, rejestracji dokonują automatycznie hotele, licencjonowane pensjonaty i hostele, wydając gościom małe karteczki (registration slips). Należy zbierać te potwierdzenia z każdego miejsca noclegowego, gdyż mogą być sprawdzane przy wyjeździe z kraju (choć zdarza się to coraz rzadziej). W przypadku noclegów prywatnych (np. przez Airbnb bez licencji lub u znajomych) konieczna jest samodzielna rejestracja w lokalnym urzędzie OVIR, co może być skomplikowane.

Jak poruszać się w Uzbekistanie

Uzbekistan posiada dobrze rozwiniętą i stosunkowo tanią sieć transportu wewnętrznego, co ułatwia podróżowanie między głównymi atrakcjami turystycznymi.

• Pociągi: Najwygodniejszy i najbardziej polecany sposób podróżowania między głównymi miastami turystycznymi.
  • Afrosiyob: Nowoczesne, szybkie pociągi (podobne do hiszpańskich Talgo) kursujące na trasach Taszkent - Samarkanda - Buchara (oraz do Karszy). Oferują wysoki komfort (klasa ekonomiczna, biznes, VIP), klimatyzację i są bardzo punktualne. Podróż Taszkent-Samarkanda zajmuje ok. 2h, Samarkanda-Buchara ok. 1,5h. Bilety należy rezerwować z wyprzedzeniem, zwłaszcza w sezonie, najlepiej przez oficjalną stronę kolei uzbeckich (Uzrailway.uz) lub aplikację mobilną.
  • Sharq: Szybszy pociąg konwencjonalny, również kursujący na trasie Taszkent-Samarkanda-Buchara, nieco wolniejszy i starszy od Afrosiyob, ale wciąż komfortowy.
  • Pociągi nocne i konwencjonalne: Obsługują dłuższe trasy, np. do Chiwy (przez Urgencz), Nukusu czy Termez. Oferują wagony sypialne (kupe - 4-osobowe, platskart - otwarte) i siedzące. Wolniejsze, ale tańsze i pozwalają zaoszczędzić na noclegu.
• Loty krajowe: Uzbekistan Airways obsługuje połączenia między głównymi miastami (Taszkent, Samarkanda, Buchara, Urgencz, Nukus, Fergana, Termez). Mogą być szybszą alternatywą dla pociągu na bardzo długich trasach (np. Taszkent-Nukus lub Taszkent-Urgench), ale są droższe.
• Taksówki zbiorowe (Shared taxi): Popularny sposób transportu międzymiastowego na trasach, gdzie nie kursują pociągi lub jako alternatywa. Samochody osobowe odjeżdżają z wyznaczonych postojów, gdy zbiorą komplet pasażerów. Cenę ustala się za miejsce lub za cały samochód. Szybsze niż autobusy, ale mniej komfortowe niż pociągi.
• Autobusy: Sieć połączeń autobusowych istnieje, ale jest mniej popularna wśród turystów niż pociągi czy taksówki zbiorowe na dłuższych trasach. Mogą być przydatne na krótszych dystansach lub w regionach słabiej skomunikowanych koleją.
• Metro w Taszkencie: Stolica posiada piękne, efektywne i bardzo tanie metro. Wiele stacji to prawdziwe dzieła sztuki z czasów radzieckich, zdobione marmurem, mozaikami i żyrandolami. Obowiązkowy punkt zwiedzania Taszkentu.
• Taksówki miejskie: Powszechnie dostępne w miastach. Zaleca się korzystanie z aplikacji mobilnych (np. Yandex Go), które oferują z góry ustalone, niskie ceny. W przypadku łapania taksówki na ulicy, cenę należy zawsze ustalić przed rozpoczęciem kursu.
• Wynajem samochodu: Możliwy w większych miastach, ale samodzielne prowadzenie samochodu może być wyzwaniem ze względu na lokalny styl jazdy i stan niektórych dróg. Międzynarodowe prawo jazdy jest wymagane. Wynajem samochodu z kierowcą jest popularną opcją dla osób ceniących komfort i elastyczność.

Największe atrakcje Uzbekistanu

Uzbekistan to skarbnica zabytków architektury islamskiej i świadectw bogatej historii Jedwabnego Szlaku. Główne atrakcje koncentrują się w legendarnych miastach: Samarkandzie, Bucharze i Chiwie.

Góry i wyżyny

• Góry Chimgan (Chimgan Mountains) (Region Taszkentu) - Zachodnie pasma gór Tien Szan, popularne miejsce wypoczynku dla mieszkańców Taszkentu. Oferują możliwości trekkingu, wspinaczki, jazdy konnej, a zimą narciarstwa. Malownicze krajobrazy górskie.
• Kanion Gulkam (Gulkam Canyon) (Góry Chimgan) - Wąski, malowniczy kanion z wodospadami i naturalnymi basenami, cel popularnych wycieczek trekkingowych.
• Park Narodowy Zaamin (Zaamin National Park) (Region Dżyzak) - Obszar chroniony w zachodnich pasmach Gór Turkiestańskich, znany z lasów jałowcowych, górskich krajobrazów i sanatoriów.

Obszary chronione

• Park Narodowy Zaamin (Zaamin NP) - Chroni unikalne ekosystemy górskie z lasami jałowcowymi.
• Park Narodowy Ugam-Chatkal (Ugam-Chatkal NP) (Region Taszkentu, UNESCO - część obiektu Tien Szan Zachodni) - Rozległy park narodowy obejmujący zachodnie krańce Tien Szanu, z bogatą florą i fauną, jeziorami górskimi (np. Jezioro Charvak) i możliwościami trekkingu.
• Rezerwat Biosfery Nuratau-Kyzylkum (Region Dżyzak/Navoiy) - Chroni góry Nuratau oraz fragment pustyni Kyzył-kum, ważny dla ochrony endemicznych gatunków (np. owca Siewiercowa). Możliwość pobytów w ekologicznych homestays.

Cuda natury

• Jezioro Aydarkul (Aydarkul Lake) (Pustynia Kyzył-kum) - Duże, słonawe jezioro powstałe częściowo w wyniku działalności człowieka (spiętrzenie wód Syr-darii). Położone na pustyni, tworzy malowniczy kontrast. Popularne miejsce wypoczynku, obserwacji ptaków i noclegów w obozach jurtowych.
• Pustynia Kyzył-kum (Kyzylkum Desert) - Jedna z największych pustyń Azji Środkowej, pokrywająca znaczną część Uzbekistanu. Oferuje surowe, piękne krajobrazy, wydmy i możliwość doświadczenia życia na pustyni.
• Morze Aralskie (Aral Sea) i cmentarzysko statków w Moynaq (Karakalpakstan) - Choć jest to wynik katastrofy ekologicznej, wyschnięte dno Morza Aralskiego i pozostawione na piasku wraki statków w porcie Moynaq stanowią poruszające i surrealistyczne świadectwo wpływu człowieka na środowisko. Cel tzw. "disaster tourism".

Malownicze miasteczka

• Shahrisabz (Region Kaszkadaria, UNESCO) - Miejsce urodzenia Timura (Tamerlana). Znajdują się tu monumentalne ruiny jego letniego pałacu Ak Saraj, kompleksy Dorus Saodat i Dorut Tilovat z meczetami i mauzoleami.
• Margilan (Dolina Fergańska) - Historyczne centrum produkcji jedwabiu w Azji Środkowej. Można tu odwiedzić fabryki (np. Yodgorlik), gdzie tradycyjnymi metodami wytwarza się tkaniny ikat (adras, atlas).
• Rishtan (Dolina Fergańska) - Miejscowość słynąca od pokoleń z produkcji unikalnej niebiesko-turkusowej ceramiki o charakterystycznych wzorach. Liczne warsztaty ceramiczne otwarte dla zwiedzających.
• Kokand (Dolina Fergańska) - Dawna stolica potężnego Chanatu Kokandzkiego. Główną atrakcją jest dobrze zachowany Pałac Chana Chudajara z bogato zdobionymi fasadami.

Zabytki miejsko-pałacowe

• Samarkanda (Plac Registan) (UNESCO) - Ikona Uzbekistanu i jedno z najwspanialszych miejsc na świecie. Monumentalny plac otoczony trzema imponującymi medresami: Uług Bega, Szir Dar i Tilla Kari, arcydziełami islamskiej architektury.
• Buchara (historyczne centrum) (UNESCO) - Niezwykle klimatyczne miasto z doskonale zachowanym historycznym centrum, pełnym meczetów, medres, karawanserajów, bazarów i wąskich uliczek. Całe stare miasto jest jak żywe muzeum.
• Chiwa (Ichan Kala) (UNESCO) - Wewnętrzne, otoczone potężnymi glinianymi murami miasto Chiwy. Unikalny, niemal nietknięty czasem kompleks architektoniczny z ponad 50 zabytkami, tworzący atmosferę jak z baśni tysiąca i jednej nocy.
• Kokand (Pałac Chana Chudajara) - XIX-wieczny pałac ostatniego władcy Chanatu Kokandzkiego, imponujący rozmiarami i bogactwem zdobień (choć część została zniszczona).

Zabytki budownictwa obronnego

• Twierdza Ark (Buchara) - Potężna cytadela, przez wieki siedziba władców Buchary. Obecnie mieści muzea. Monumentalna brama i mury robią duże wrażenie.
• Mury obronne Ichan Kala (Chiwa) - Doskonale zachowane, masywne gliniane mury obronne otaczające wewnętrzne miasto Chiwy, po których można spacerować, podziwiając panoramę.

Zabytki sakralne

• Samarkanda (Meczet Bibi-Chanym, Mauzoleum Gur-i Emir, Nekropolia Szach-i-Zinda, Kompleks Imama al-Buchari) - Bibi-Chanym to ruiny gigantycznego meczetu zbudowanego przez Timura. Gur-i Emir to miejsce spoczynku Timura i jego potomków, z piękną turkusową kopułą. Szach-i-Zinda to unikalna aleja bogato zdobionych mauzoleów. Kompleks Imama al-Buchari pod Samarkandą to ważne centrum pielgrzymkowe.
• Buchara (Kompleks Poi Kaljan, Meczet Magok-i Attori, Mauzoleum Samanidów, Czor Minor, Kompleks Bahauddina Nakszbandiego) - Poi Kaljan to serce Buchary z najwyższym minaretem. Magok-i Attori to jeden z najstarszych meczetów. Mauzoleum Samanidów to perła wczesnej architektury islamskiej. Czor Minor to urokliwa mała medresa z czterema minaretami. Kompleks Nakszbandiego to ważne centrum sufizmu.
• Chiwa (Meczet Dżuma, Mauzoleum Pahlawana Mahmuda) - Meczet Dżuma słynie z "lasu" 213 rzeźbionych drewnianych kolumn. Mauzoleum Pahlawana Mahmuda (patrona Chiwy) zachwyca pięknymi majolikowymi zdobieniami.
• Taszkent (Kompleks Hazrat Imam) - Najważniejsze miejsce religijne stolicy, gdzie znajduje się m.in. meczet, medresa Barak Chan oraz biblioteka przechowująca jeden z najstarszych na świecie egzemplarzy Koranu – tzw. Koran Osmana.

Zabytki techniki

• Metro w Taszkencie (Tashkent Metro) - Jedno z niewielu metro na świecie, którego stacje same w sobie są atrakcją turystyczną. Zbudowane w czasach radzieckich, wiele stacji zachwyca bogatymi zdobieniami: marmurami, płaskorzeźbami, mozaikami, żyrandolami.

Ślady dawnych cywilizacji

• Stanowisko archeologiczne Afrasiab (Samarkanda) - Rozległe wzgórze kryjące ruiny starożytnej Samarkandy sprzed najazdu mongolskiego. Znajduje się tu muzeum z cennymi freskami sogdyjskimi.
• Ruiny buddyjskie koło Termez (Południowy Uzbekistan) - W okolicach Termezu odkryto ważne stanowiska związane z buddyzmem z okresu Kuszanów, m.in. ruiny klasztoru Fajaz Tepe i stupy Zurmala.
• Petroglify w Sarmiszsaj (Sarmishsay Petroglyphs) (Góry Nuratau) - Galeria naskalna z tysiącami rysunków z różnych epok, od neolitu po średniowiecze.

Inne atrakcje Uzbekistanu

• Bazar Czorsu (Taszkent) - Ogromny, tradycyjny bazar pod charakterystyczną turkusową kopułą. Można tu kupić wszystko – od przypraw i jedzenia po ubrania i pamiątki. Świetne miejsce do obserwacji lokalnego życia.
• Bazar Siab (Samarkanda) - Największy bazar w Samarkandzie, położony obok meczetu Bibi-Chanym. Słynie zwłaszcza ze świeżych i suszonych owoców, orzechów i tradycyjnego chleba non.
• Muzeum Sztuki im. Sawickiego (Nukus) (Karakalpakstan) - Niezwykłe muzeum na pustyni, znane na całym świecie z unikalnej kolekcji rosyjskiej i radzieckiej sztuki awangardowej (zakazanej w czasach ZSRR), uratowanej przez Igora Sawickiego. Posiada również bogate zbiory sztuki Karakalpakstanu.
• Obozy jurtowe (Pustynia Kyzył-kum, koło Jeziora Aydarkul) - Możliwość spędzenia nocy w tradycyjnej jurcie, poznania życia nomadów, przejażdżki na wielbłądach.
• Fabryki jedwabiu (Margilan) - Wizyta w tradycyjnych warsztatach produkujących jedwabne tkaniny ikat.
• Warsztaty ceramiczne (Rishtan, Gijduvan) - Możliwość obserwacji pracy garncarzy i zakupu pięknej ceramiki.

Zdrowie i bezpieczeństwo w Uzbekistanie

Uzbekistan jest generalnie bezpiecznym krajem dla turystów, a dzięki niedawnym reformom podróżowanie stało się znacznie łatwiejsze i bardziej przyjazne. Niemniej jednak, warto pamiętać o kilku kwestiach zdrowotnych i zachować podstawowe środki ostrożności.

Kwestie zdrowotne:

• Woda i żywność: Woda z kranu nie jest zdatna do picia. Należy pić wyłącznie wodę butelkowaną, która jest tania i powszechnie dostępna. Należy zachować ostrożność przy spożywaniu jedzenia, zwłaszcza na początku podróży, aby dać żołądkowi czas na adaptację. Choć jedzenie uliczne jest popularne i często smaczne, warto wybierać stoiska, gdzie jest duży ruch i widać, jak potrawy są przygotowywane. Mycie rąk i owoców jest zawsze zalecane.
• Choroby zakaźne: Ryzyko poważnych chorób zakaźnych jest stosunkowo niskie. Przed wyjazdem warto skonsultować się z lekarzem medycyny podróży w sprawie zalecanych szczepień (standardowe + WZW A, dur brzuszny). Ryzyko malarii jest minimalne i ograniczone do niektórych obszarów przygranicznych na południu.
• Opieka medyczna: Standard opieki zdrowotnej jest zróżnicowany. W Taszkencie dostępne są prywatne kliniki oferujące usługi na dobrym poziomie (ale płatne). W innych miastach i na prowincji standard opieki medycznej jest znacznie niższy. W razie poważniejszych problemów zdrowotnych może być konieczna ewakuacja medyczna.
• Ubezpieczenie podróżne: Posiadanie kompleksowego ubezpieczenia podróżnego pokrywającego koszty leczenia i ewentualnego transportu medycznego jest zdecydowanie zalecane. Karta EKUZ nie obowiązuje.
• Klimat: Należy być przygotowanym na ekstremalne warunki klimatyczne, zwłaszcza na silne nasłonecznienie i bardzo wysokie temperatury latem. Konieczna jest ochrona przeciwsłoneczna (kremy z wysokim filtrem, nakrycie głowy, okulary) oraz dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu.

Kwestie bezpieczeństwa:

• Przestępczość: Uzbekistan jest uważany za jeden z najbezpieczniejszych krajów Azji Środkowej. Przestępczość pospolita wobec turystów jest rzadka. Największym ryzykiem są kradzieże kieszonkowe, które mogą zdarzyć się w zatłoczonych miejscach, takich jak bazary, dworce kolejowe czy środki transportu publicznego. Należy pilnować swoich wartościowych przedmiotów (pieniądze, dokumenty, sprzęt elektroniczny). Napady rabunkowe są bardzo rzadkie.
• Bezpieczeństwo na drogach: Ruch drogowy, zwłaszcza w miastach, może być chaotyczny, a lokalni kierowcy nie zawsze przestrzegają przepisów. Należy zachować ostrożność jako pieszy i pasażer.
• Oszustwa: Mogą zdarzyć się drobne oszustwa, np. zawyżanie cen przez niektórych taksówkarzy (dlatego zaleca się korzystanie z aplikacji lub ustalanie ceny z góry) lub próby naciągnięcia na zakup pamiątek po zawyżonych cenach na bazarach (targowanie się jest częścią kultury).
• Szacunek dla kultury i religii: Uzbekistan jest krajem muzułmańskim, choć o świeckim charakterze rządów. Należy okazywać szacunek dla lokalnych zwyczajów i tradycji. Szczególnie ważne jest odpowiednie, skromne ubranie podczas zwiedzania miejsc kultu religijnego (meczety, mauzolea) – kobiety powinny mieć zakryte ramiona i kolana (często wymagana jest też chusta na głowę, którą można wypożyczyć na miejscu), mężczyźni długie spodnie. Poza głównymi ośrodkami turystycznymi i Taszkentem również warto ubierać się bardziej konserwatywnie. Spożywanie alkoholu w miejscach publicznych jest niemile widziane.
• Fotografowanie: Generalnie fotografowanie jest dozwolone w większości miejsc turystycznych. Należy jednak unikać fotografowania obiektów wojskowych, strategicznych (mosty, tunele, lotniska) oraz na terenach przygranicznych bez uzyskania zgody. W niektórych muzeach i obiektach religijnych może obowiązywać zakaz fotografowania lub dodatkowa opłata. Zawsze warto zapytać o zgodę przed zrobieniem zdjęcia konkretnej osobie.
• Policja: Obecność policji jest widoczna, zwłaszcza w miejscach turystycznych. Funkcjonariusze są zazwyczaj uprzejmi i pomocni wobec turystów. W przeszłości zdarzały się drobiazgowe kontrole dokumentów, obecnie jest to znacznie rzadsze.
• Ostrzeżenia konsularne: Zawsze przed wyjazdem warto sprawdzić aktualne informacje i zalecenia dla podróżujących publikowane przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Podsumowując, Uzbekistan jest krajem przyjaznym i bezpiecznym dla turystów, oferującym fascynujące doświadczenia kulturowe i historyczne przy stosunkowo niewielkim ryzyku, pod warunkiem zachowania podstawowej ostrożności i szacunku dla lokalnej kultury.